Οστεοαρθρίτιδα

Έννοια

Η οστεοαρθρίτιδα είναι μια χρόνια πάθηση του μυοσκελετικού συστήματος η οποία χαρακτηρίζεται από προοδευτικές αλλοιώσεις των αρθρικών επιφανειών (Hoeksma et al., 2004 ; Bennet and Himman, 2011). Δηλαδή φθορά του αρθρικού χόνδρου ο οποίος βρίσκεται μεταξύ 2 οστών και προστατεύει τα οστά απορροφώντας τους κραδασμούς και τις πιέσεις, και υπερπλασία των οστών στις παρυφές των αρθρώσεων με αποτέλεσμα τη δημιουργία οστικών προεξοχών που ονομάζονται οστεόφυτα (άλατα).

Επιδημιολογία

Είναι η συχνότερη ρευματική πάθηση και μια απο τις συχνότερες παθήσεις του ανθρώπου. Επίσης είναι η κύρια αιτία νοσηρότητας και αναπηρίας στους ηλικιωμένους ( Lee YH and Song GG, 1999) γιατί με την πάροδο της ηλικίας συμβαίνουν διάφορες αλλαγές στον οργανισμό. Μια από αυτές συμβάινει και στις αρθρώσεις οι οποίες σκληραίνουν και ο αρθρικός χόνδρος γίνεται πιο ευάλωτος. Παράλληλα, η επαναλαμβανόμενη χρήση των αρθρώσεων ερεθίζει τον χόνδρο και όταν έχει πια φθαρεί, το οστό τρίβεται πάνω στο συνορεύον οστό, προκαλώντας πόνο και περιορίζοντας την κινητικότητα.

Εμφανίζεται περισσότερο σε γυναίκες παρά σε άνδρες (Cowan et al., 2010) και παρατηρείται κυρίως σε ηλικίες άνω των 65 ετών αλλά μπορεί να παρουσιαστεί και πιο σύντομα εφόσον ο αρθρικός χόνδρος τραυματισθεί ή δεχθεί έντονες ασύμμετρες φορτίσεις. Τα ποσοστά σύμφωνα με την ηλικία είναι: 20% για ασθενείς μεταξύ 22-45 ετών, 41% άνω των 65 και < 50% για ασθενείς άνω των 85 ετών (De Luca et al., 2010).

Προσβάλλει κυρίως αρθρώσεις που σηκώνουν βάρος όπως γόνατα, ισχία, σπονδυλική στήλη αλλά και αρθρώσεις στα δάκτυλα των χεριών ( τελευταίες αρθρώσεις δακτύλων πριν τα νύχια 'οζίδια Heberden' και μεσαίες 'οζίδια Bouchard') και των ποδιών. Συνήθως αφορά μια άρθρωση αλλά μπορεί να παρουσιαστεί σε 2 ή και περισσότερες.

Τα συμπτώματα είναι:

• πόνος κατά την κίνηση

• πρωινή δυσκαμψία η οποία υποχωρεί μετά από λίγα λεπτά

• οστική διόγκωση

• ήπιο οίδημα γύρω από την άρθρωση

• κριγμός κατά την κίνηση των αρθρώσεων

• παραμόρφωση σε προχωρημένες καταστάσεις

Σύμφωνα όμως με το Arthritis Foundation, ανάλογα με το σημείο προσβολής της οστεοαρθρίτιδας τα συμπτώματα διαφοροποιούνται και είναι τα εξής:

Ισχίο: πόνος στην βουβωνική χώρα ή στους γλουτούς και κάποιες φορές μπορεί να επεκταθεί στην εσωτερική πλευρά του γονάτου ή του μηρού

Γόνατο: κριγμός κατά την κίνηση

Δάκτυλα: δημιουργία οστεοφύτων στις άκριες των δακτύλων τα οποία προκαλούν πρήξιμο, ευαισθησία και ερυθρότητα. Επίσης πιθανόν να υπάρχει και πόνος στη βάση του αντίχειρα.

Πόδια: πόνος και ευαισθησία στη βάση του μεγάλου δακτύλου και πιθανόν πρήξιμο στους αστραγάλους και τα δάκτυλα.

Παράγοντες κινδύνου

Μερικοί παράγοντες κινδύνου που πιθανόν να εντείνουν στην ανάπτυξή της είναι:

• η παχυσαρκία
• η κληρονομικότητα
• το γυναικείο φύλο
• οι τραυματισμοί
• οι ανατομικές ανωμαλίες και
• οι επαναλαμβανόμενες κινήσεις

Οι πρώτιστοι στόχοι της αποκατάστασης είναι η ανακούφιση του πόνου με συνδυασμό φαρμακευτικής αγωγής και φυσικών μέσων όπως πάγος, ανάπαυση αλλά και με μέσα ηλεκτροθεραπείας. Επίσης μείωση όσο το δυνατον της αναπηρίας μέσω της βελτίωσης/διατήρησης της κινητικότητας και της σταθερότητας της άρθρωσης ( Lee YH and Song GG, 1999).

Θεραπευτική αντιμετώπιση

Διακρίνεται σε: μη φαρμακευτική, φαρμακευτική και χειρουργική

Η μη φαρμακευτική αντιμετώπιση περιλαμβάνει:

1. Εργονομικές συμβούλες: αποφυγή δηλαδή των δραστηριοτήτων που αυξάνουν την ένταση των συμπτωμάτων κυρίως στα πρώιμα στάδια όπως για παράδειγμα μείωση συχνότητας ανεβοκατεβάσματος σκαλιών αν μιλάμε για οστεοαρθίτιδα του ισχίου και του γόνατος. Επίσης ενθάρρυνση περπατήματος και χρήση κάποιου βοηθήματος αν χρειάζεται και εκτέλεση ασκήσεων στο σπίτι (French, 2007)

2. Βελτίωση κινητικότητας της επηρεασμένης άρθρωσης αλλά και των γύρω αρθρώσεων με διάταση των θυλακοσυνδεσμικών στοιχείων ( Maitland, 2005)

3. Αποκατάσταση της μυικής ανισορροπίας με διάταση των βραχυσμένων μυών και ενδυνάμωση των αδύνατων

4. Αποκατάσταση αισθητοκινητικού ελέγχου μέσω ασκήσεων ιδιοδεκτικότητας

5. Βελτίωση της ποιότητας ζωής μέσω βελτίωσης της αντοχής των λειτουργικών και καθημερινών δραστηριοτήτων (Page et al., 2010; Sims, 1999b)

Βάσει του Ελληνικού Ιδρύματος Ρευματολογίας η φαρμακευτική αντιμετώπιση περιλαμβάνει:

• Τοπική θεραπεία με κρέμες μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων και κρέμα καψαϊσίνης 

• Aναλγητικά

• Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα όπως αναστολείς της κυκλοξυγονάσης-1 και αναστολείς της κυκλοξυγονάσης-2

• Εγχύσεις μέσα στην άρθρωση όπως κορτιζόνη και υαλουρονάνη

• Εγχύσεις γύρω από την άρθρωση γλυκοκορτικοειδούς φαρμάκου (κορτιζόνης) και τοπικού αναισθητικού για την αντιμετώπιση της συνυπάρχουσας αρκετές φορές ορογοθυλακίτιδας, όπως π.χ. της ορογονοθυλακίτιδας του χηνείου ποδός που εντοπίζεται στην έσω επιφάνεια του γόνατος και συνοδεύει την οστεοαρθρίτιδα του γόνατος

Εάν μετά από την φαρμακευτική και μη φαρμακευτική αντιμετώπιση τα επίπεδα του πόνου και οι κινητικές δυσκολίες συνεχίζουν να υπάρχουν τότε επιλέγεται η χειρουργική επέμβαση όπως:

• Ολική αρθροπλαστική γόνατος ή ισχίου,

• Οστεοτομία κνήμης σε νέους ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα γόνατος

• Οστεοτομία μηριαίου σε νέους ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα ισχίο

Να τονίσουμε ότι ο σχεδιασμός του προγράμματος αποκατάστασης και η θεραπεία βασίζονται πάντα στο στάδιο που βρίσκεται η ένταση των κλινικών εκδηλώσεων ,οι ανάγκες του ασθενή αλλά και το προηγούμενο ιστορικό υγείας. Επομένως το κάθε πρόγραμμα είναι εξατομικευμένο και εκτελέιται αποκλειστικά μόνο για τον συγκεκριμένο ασθενή.

Συμπερασματικά η καλύτερη θεραπεία για την αρθρίτιδα είναι η πρόληψη με αλλαγές στον τρόπο ζωής μας. Καλό είναι να προσεχουμε την διατροφή μας και να διατηρούμε το κατάλληλο βάρος έτσι ώστε να μην επιβαρύνουμε τις αρθρώσεις μας. Επιπλέον να εντάξουμε στην καθημερινότητα μας λίγη άσκηση και να εφαρμόσουμε σωστούς τρόπους εργονομίας στο χώρο εργασίας αλλά και στις καθημερινές μας δραστηριότητες.

Τζωρτζίνα Χούρη

Φυσικοθεραπεύτρια BSc